اهمیت جایگاه و کاربرد مواد پیشرفته در اقتصاد و توسعه پایدار

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاد دانشگاهی استان یزد؛ «سیدحسین میرحسینی» در حاشیه‌ی نخستین کنفرانس ملی مواد نوین که طی دو روز به صورت مجازی به میزبانی جهاددانشگاهی یزد در حال برگزاریست، در گفت‎وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص اهمیت و ضرورت توسعه مواد پیشرفته، اظهار کرد: «مواد»، نقاط عطف و بنیان‌های فیزیکی تمدن بشر را شکل می‌دهد. دوره‌های تمدن بشری با مواد نام‌گذاری شده است که بیانگر تأثیر بالای مواد و فنون مربوط در توسعه جامعه بشری است و امروزه «مواد، انرژی و اطلاعات» نیز سه نقطه‌ اتکای اصلی در جوامع مدرن محسوب می‌شوند.

وی افزود: با گسترش صنعت و چالش محدودیت در انتخاب مواد، نیاز به موادی جدید با خواص گوناگون بهبود یافته و یا نیاز به خواص جدیدتر و دارای ویژگی‌های فراگیر، منجر به تولید مواد پیشرفته که نسل نوینی از مواد فلزی، سرامیکی، پلیمری و کامپوزیتی هستند و به‌دلیل ساختار داخلی جدید و متفاوت، از خواص فیزیکی و شیمیایی جدید و ممتازی نسبت به مواد متداول برخوردار هستند، شده است.

وی ادامه داد: این مواد در زمان کوتاهی توانسته‌اند جایگاه قابل قبولی را بدست آورند. براساس گزارش مرکز تحقیقات شفافیت بازار که در ماه دسامبر ۲۰۱۶ میلادی انتشار یافته است، بازار جهانی مواد پیشرفته در سال ۲۰۱۵ معادل ۷۶/۴۲ میلیارد دلارآمریکا ارزش‌گذاری شده است و پیش‌بینی می‌شود که این بازار در سال ۲۰۲۴ میلادی به ارزش ۴۸/۱۰۲ میلیارد دلار آمریکا دست یابد که نرخ رشد ترکیبی سالیانه CGAR) ۱۰.۴%) بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۴ را خواهد داشت.

میرحسینی خاطرنشان کرد: کاربردهای اصلی مواد پیشرفته عمدتا در صنایعی نظیر خودروسازی، هوافضا، برق و الکترونیک، انرژی، نظامی و پزشکی وجود دارد. آمریکای شمالی و اروپا مناطق دارای بازار جهانی برای مواد پیشرفته شناخته شده‌اند که در سال‌های اخیر کشورهای آسیایی نیز توانسته‌اند بخش قابل توجهی از این بازار را به خود اختصاص دهند. یکی از محرک‌های توسعه مواد پیشرفته، بحث تغییرات آب و هوایی است که آمارهای فزاینده تاثیرات منفی آن دولت‌مردان، مصرف‌کنندگان و تاجران را تحت فشار قرار داده است تا مواد سازگار با محیط زیست و دوستدار طبیعت در فنآوری‌های تولید استفاده و مورد پژوهش قرار دهند.

به گفته‌ی وی، با توجه به سیاست‌های برنامه‌های توسعه‌ای اقتصادی در کشور و ابلاغ و تحقق اقتصاد مقاومتی در سال‌های اخیر، قطعا یکی از حوزه‌های پیشرو در این راستا با توجه به نیاز فراگیر حوزه گسترش مواد پیشرفته در تمامی کاربردهای جهانی آن خواهد بود و بنا بر گزارشات اقتصادی محدود اما قابل استناد، بازار مواد پیشرفته در کشور ایران در سال‌های پیشرو تا سال ۱۴۰۴ رشد چشم‌گیری خواهد داشت؛ به عنوان نمونه، بازار پرینترهای سه بعدی که یکی از تکنولوژی‌های تازه نفس در این زمینه است تا سال ۱۴۰۵ خورشیدی می‌بایست رشد ۴۰ درصدی داشته باشد.

وی با بیان این که کشور در حوزه تولید علم در جایگاه خوب و در حال رشدی قرار دارد، گفت: به عنوان مثال جایگاه ایران در بین کشورهای جهان در علم نانو هفتم است اما متاسفانه این رتبه در تولید ثروت و بهره‌گیری سهمی از بازار جهانی در این حوزه بسیار ناچیز است که این مسئله و از دست دادن سهم بازار را در تقریبا درکل کاربردهای مواد پیشرفته شاهد هستیم و از این رو، مطالعه و مدیریت صحیح همراه با یک برنامه‌ریزی سازنده جهت دست‌یابی به سهم مناسبی از بازار مواد پیشرفته بسیار ضروری است.

این پژوهشگر یزدی عنوان کرد: تخمین زده می‌شود در صورت هدف‌گذاری مناسب همراه با حمایت و برنامه‌ریزی دقیق بتوان تا سال ۲۰ سال آینده به رقم دو میلیون نفر اشتغال در این زمینه دست پیدا کرد. هرچند از سوی نهادهای دولتی و حمایتی در این حوزه تسهیلات مختلف و خوبی پرداخت می‌شود اما آن‌چه برای حضور و ادامه حیات و رشد این حوزه لازم است تغییر دیدگاه صنعتی و مدیریتی است و تا مادامی‌که دیدگاه صنایع مصرف کننده مانند خودروسازی در کشور به سمت استفاده از مواد سنتی است، بدیهی است که استفاده از مواد پیشرفته نهادینه نخواهد شد و مشکلات زیست محیطی و پایین بودن کیفیت محصولات نهایی باقی خواهد ماند.

وی ادامه داد: علاوه بر این، وجود یارانه و پایین بودن قیمت حامل‌های سوخت و انرژی در کشور مانع از رشد صنایع پایه‌ای مانند مواد پیشرفته و در ادامه دیگر صنایع مصرف‌کننده در کاربرد های گوناگون خواهد شد. در عمل ما خود را از بهره‌مندی مزایای مختلف مانند کیفیت بالاتر زندگی، کاهش اثرات زیست محیطی و اقتصاد پویاتر محروم می‌کنیم. حضور مواد پیشرفته در کاربرد انرژی‌های تجدیدپذیر علاوه بر داشتن منابع انرژی پایدار و رشد اقتصادی فزاینده می‌تواند جایگاه کشور بعنوان هاب انرژی را در آینده تثبیت کند.

وی گفت: نباید فراموش شود که مواد پیشرفته یکی از اولویت‌گذاری بسیاری از کشورهای دنیا در زمینه علم و فناوری است، چنان‌ که درگذشته در طول دوران‌های مختلف اعصار و دوره‌های پیشرفت بشری براساس مواد مانند عصر سنگ، آهن و سیلیکون نام‌گذاری شده و می‌شود، در سال‌های اخیر مباحث بسیار جدیدی مانند فرامواد مطرح شده‌اند که نشان‌دهنده رشد پویا و مولد حوزه مواد پیشرفته است که چنان‌چه نتوانیم خود را هماهنگ با ضرب آهنگ این تکنوازی قرار دهیم قطعا دچار عقب‌ماندگی‌های شدید خواهیم شد.